Badania etnograficzne i etnohistoryczne w ramach projektu badawczego „Klamacki geomit o powstaniu Jeziora Kraterowego w świetle etnograficznych źródeł” („The Klamath geomyth about the formation of Crater Lake in light of ethnographic sources”), realizowanego w ramach konkursu Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza, moduł: Doktoranckie Granty Badawcze.
- Czas realizacji: 2023–2024
- Kierownik i główny wykonawca: dr Michał Żerkowski (Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UŁ)
Projekt poświęcony jest kulturze północnoamerykańskich Klamatów (ang. Klamath) z kulturowego obszaru Płaskowyżu, zamieszkujących tereny dzisiejszego południowego Oregonu (USA), w ramach której przechowana została mityczna narracja o powstaniu Jeziora Kraterowego w wyniku zmagań dwóch mitologicznych postaci. W opowieści uraniczny Skell pokonuje chtonicznego Llao i strąca go z przynależnej mu góry, ze szczytu której ten drugi pluł ogniem, zagrażając istnieniu samych Klamatów. Po górze Llao pozostać miała niecka, którą po latach deszcze wypełniły wodą, tworząc jezioro. Z perspektywy geologii kalderowe Jezioro Kraterowe, o którym opowiada mit, powstało w wyniku erupcji wulkanu Mount Mazama, datowanej dziś na okres ok. 7600 lat temu. Przekaz, spisany po raz pierwszy w XIX w., stał się w ostatnich dekadach fundacyjnym studium przypadku geomitoznawstwa (ang. geomythology), tj. interdyscyplinarnego pola badawczego zajmującego się tradycjami kultur przednaukowych, w korpusie których geomitoznawcy poszukują obok ludowych wyjaśnień dotyczących określonych form ukształtowania terenu – zmitologizowanych opisów faktycznych zdarzeń geologicznych. W ramach geomitoznawstwa opowieść Klamatów zaczęła być tym samym interpretowana jako przekaz, którego zainicjowanie może zostać precyzyjnie wydatowane, dowodząc przy tym istnienia ekstremalnie trwałych transmisji w obrębie kultury oralnej społeczeństw przedpiśmiennych. Jednakże wersja klamackiego geomitu, na którą powołują się wszyscy współcześni badacze pochodzi z folklorystycznej antologii z 1953 r. i jest jedynie streszczeniem wspomnianego XIX-wiecznego materiału. XX-wieczni antropolodzy kulturowi, opracowując etnografie klamackiej kultury, nigdy nie podjęli badań nad omawianym mitem.
Projekt dotyczy samych etnograficznych źródeł, na których ufundowana jest interpretacja geomitoznawcza, w której podstawą mitycznej opowieści Klamatów miało być naoczne świadectwo erupcji wulkanu Mount Mazama.
Celem projektu jest zaprezentowanie nowoczesnej antropologicznej interpretacji etiologicznego geomitu limnologicznego Klamatów i związanego z nim kulturowo-religijnego znaczenia Jeziora Kraterowego w oparciu o etnograficzne badania terenowe wśród klamackich społeczności w hrabstwie Klamath (Oregon, USA), serię konsultacji naukowych oraz kwerendę zbiorów specjalnych i archiwów Bibliotek Uniwersytetu Oregonu (University of Oregon Libraries).