Badania etnograficzne prowadzone w ramach projektu badawczego „Archeologia Zbrodni pomorskiej 1939” realizowanego na Wydziale Filozoficzno-Historycznym UŁ w ramach grantu Narodowego Centrum Nauki w programie SONATA 17 (panel HS3).
- Czas realizacji: 2022–2025
- Kierownik: dr Dawid Kobiałka (Instytut Archelogii UŁ)
- Wykonawcy z IEiAK UŁ: dr Aleksandra Krupa-Ławrynowicz
- WWW projektu >>>
W trakcie pierwszych miesięcy II wojny światowej na terenie województwa pomorskiego zamordowano w trakcie masowych egzekucji księży, nauczycieli, polityków, członków Polskiego Związku Zachodniego, kupców, urzędników państwowych, przedstawicieli lokalnej społeczności żydowskiej, a także osoby umysłowo chore. W trakcie krwawej jesieni ciała ofiar były chowane w grobach masowych w celu zatuszowania śladów zbrodni. Obecnie szacuje się, że pomiędzy wrześniem a grudniem 1939 roku ok. 20 000–30 000 polskich obywateli przedwojennego województwa pomorskiego zostało zamordowanych. Była to liczba dwa razy większa niż ogół ofiar z pozostałych przedwojennych polskich terytoriów. Z tego powodu część historyków nazwało te wydarzenia „Zbrodnią pomorską 1939”. Była ona preludium to późniejszych masowych eksterminacji w trakcie trwania II wojny światowej.
W projekcie zakładamy, że kombinacja metod, źródeł i perspektyw charakterystycznych dla historii, etnografii i archeologii pozwoli na odkrycie nowych aspektów zbiorowych egzekucji z 1939 roku oraz współczesnej wartości i znaczenia tego trudnego dziedzictwa.
Ideą projektu są badania przeszłości i współczesności dziedzictwa kilku miejsc związanych ze Zbrodnią pomorską 1939. W trakcie badań etnograficznych przeprowadzane są wywiady etnograficzne z mieszkańcami regionu, z potomkami ofiar, z lokalnymi historykami i regionalistami. Dokumentowane są pomniki, upamiętnienia, miejsca internowania, miejsca przewożenia więźniów, miejsca rozstrzeliwań. Przedmiotem zainteresowania etnografów są także pamiątki rodzinne – nośniki pamięci, przechowywane przez potomków ofiar (oraz czasem przez lokalne muzea, domy kultury czy też regionalistów).
W zamierzeniu podejścia archeologiczne, historyczne oraz etnograficzne mają się wzajemnie uzupełniać, weryfikować oraz wpływać na przebieg prac badawczych.
W trakcie dwóch sezonów badawczych (lato 2022; wiosna i lato 2023) przeprowadzono badania etnograficzne m.in. w Chojnicach, Igłach, Szpęgawsku, Starogardzie Gdańskim i Gniewie.
Członkami zespołu etnografów, oprócz dr Aleksandry Krupy-Ławrynowicz z IEiAK UŁ, są mgr Alexandra Staniewska i dr Mikołaj Smykowski z Instytutu Antropologii i Etnologii Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu.