O ETNOLOGII I ANTROPOLOGII KULTUROWEJ
Kultura, tradycja, tożsamość, etnografia, badania terenowe – z tymi pojęciami kojarzy się, zresztą bardzo celnie, etnologia i antropologia kulturowa jako nauka o człowieku. Swój początek wzięła z fascynacji kulturową różnorodnością świata. Jako nauka ukształtowała się w 2. połowie XIX wieku; miała odpowiedzieć na pytanie: Dlaczego ludzie żyjący w różnych zakątkach świata są jednocześnie tak bardzo do siebie podobni i tak bardzo inni pod względem cech fizycznych, mentalności, przyzwyczajeń, upodobań, stylów życia? W efekcie etnologia i antropologia kulturowa pomogła wykrystalizować się wielu współcześnie ważnym postawom i wartościom, jak otwartość na inne style egzystencji, dialog, tolerancja, relatywizm i pluralizm kulturowy (różnice między ludźmi zasługują na szacunek), niewartościujące rozumienie kultury (nie ma kultur lepszych i gorszych, są one po prostu inne). To nauka wyzwalająca, upowszechniająca poglądy, które wpływały i wpływają na kształt prawa (w wielu jego dziedzinach), polityki, stosunków międzynarodowych czy polityki społecznej.
Wszyscy jesteśmy tubylcami jakiegoś świata.
– Kirsten Hastrup
Chęć zgłębienia istoty różnorodności kulturowej oraz natury ludzkiej pociągnęła za sobą wypracowanie na gruncie etnologii i antropologii kulturowej unikalnego warsztatu pracy. Humanistyczny i etyczny charakter etnologii i antropologii kulturowej objawia się poprzez badania terenowe (antropolog nie bada życia ludzi „zza biurka”, lecz przebywając wśród nich), rozumienie i przeżywanie zjawisk kulturowych (a nie zwykłe dążenie do ich poznania), współdziałanie, empatię, dialog z Innym. Dlatego podstawowym narzędziem pracy antropologa jest wywiad etnograficzny, który stanowi metaforę spotkania z drugim człowiekiem.
Antropolog musi patrzeć i słuchać bez uprzedzeń, notować ze zdumieniem i zaskoczeniem to, czego nie był w stanie przewidzieć.
– Margaret Mead
Wyjątkowy charakter etnologii i antropologii kulturowej przekłada się na sposób jej praktykowania. Antropolodzy dostrzegają konieczność działania na rzecz konkretnych ludzi i konkretnych społeczności, rozwijając antropologię zaangażowaną i antropologię stosowaną. Etnograficzne badania terenowe służą projektowaniu działań pomocowych mających poprawić np. jakość usług społecznych, dostęp do biomedycyny, sytuację ekonomiczną osób zmarginalizowanych. Wykorzystanie w praktyce akademickiej wiedzy antropologicznej jest dzisiaj naczelną dyspozycją tej nauki.
Współczesna etnologia i antropologia kulturowa dzieli się na wiele subdyscyplin, których rozpiętość ogranicza przedmiot badań. Może nim być: ciało, płeć, praktyki kulinarne, konsumpcja, pamięć, medycyna, technologia, media, obraz, krajobraz, wieś, miasto, folklor, muzyka, taniec, moda, literatura, religia, święto, codzienność, język, prawo, rodzina…
BADANIA I ZAJĘCIA PRAKTYCZNE
Stawiamy na profesjonalne kompetencje badawcze (badania etnograficzne, jakościowe) oraz praktyczne zastosowanie wiedzy antropologicznej.
Zajęcia, które prowadzimy to np.:
* Antropologia w działaniach pomocowych i rozwojowych *Antropologia w biznesie * Antropologia ekologiczna * Antropologia miasta * Antropologia wizualna * Animacja kultury – strategie i narzędzia * Dziedzictwo kulturowe – ochrona i projektowanie * Komunikacja międzykulturowa * Nowe metody w badaniach jakościowych…
Zobacz cały program studiów licencjackich i studiów magisterskich.
U nas zajęcia odbywają się nie tylko w salach wykładowych, ale także w terenie dalekim i bliskim. Etnograficzne badania terenowe – które stanowią o unikatowości etnologii i antropologii kulturowej pośród nauk humanistycznych – wpisane są w program studiów I i II stopnia. Studenci włączani są w aktualnie realizowane w Instytucie projekty badawcze.
Zobacz informacje o studenckich badaniach terenowych i projektach badawczychrealizowanych w naszym Instytucie.
Wiedzę i umiejętności zdobyte w trakcie studiów etnologicznych i antropologicznych warto praktykować i propagować, zdobywając przy tym doświadczenie zawodowe. Przeczytaj o studenckich praktykach zawodowych, będących elementem studiów licencjackich i magisterskich.
ŚCIEŻKI KARIERY
Wykształcenie etnologiczne i antropologiczne toruje wiele ścieżek kariery, w których pożądane są kompetencje, umiejętności i wiedza, jakie zdobywają studenci naszego Instytutu, m.in.: ciekawośćświata połączona z profesjonalnym przygotowaniem do jego badania, otwartość wobec nowych sytuacji, dialog, myślenie krytyczne. Losy absolwentów etnologii i antropologii kulturowej to otwarty katalog możliwości uprawiania zawodu antropologa. Nasi absolwenci znajdują swoje miejsce w firmach zajmujących się animacją i zarządzaniem kulturą, w mediach, agencjach reklamowych i strategicznych, w działach HR i marketingu, agencjach turystycznych, w ośrodkach badania opinii publicznej i rynku. Wśród absolwentów są także ludzie nauki realizujący projekty badawcze oraz pracownicy instytucji kultury i oświaty (muzea, skanseny, ośrodki kultury), organizacji pozarządowych, samorządów, fundacji i stowarzyszeń na rzecz rozwoju.
Oto wybrane ścieżki kariery:
MEDIA
Umieć „czytać” ludzi, miasto, politykę i konteksty to fundament. Umieć o tym pisać, to postawić coś sensownego na tym fundamencie. Nie wiem, czy to potrafię, ale za to wciąż otrzymuję od czytelników dowody, że pokazuję „zupełnie nową jakość ostrości spojrzenia”. Mam do tej oceny zupełnie szczery i spory dystans. Ale jeśli jest prawdziwa, to ta jakość swój fundament ma w wiedzy, doświadczeniu i stylu pomyślunku, jakie wyniosłem ze studiów antropologicznych. Gdyby nie one, nie byłoby mnie tam, gdzie dziś jestem ani nie byłbym tym, kim jestem. Rzeczywistość miałaby dla mnie zbyt wiele warstw, których nie potrafiłbym zedrzeć ani nawet dostrzec.
Marcin Darda dziennikarz, publicysta, bloger, komentator
BADANIA SPOŁECZNE I MARKETINGOWE
Rzecz jasna, umiejętności zdobyte podczas studiów wykorzystywałam w pracy na Uniwersytecie. Jednak okazały się również bardzo cenne i przydatne w nowej pracy. Obecnie współpracuję z zespołami, w skład których wchodzą badacze różnych specjalności, również socjologowie czy psychologowie społeczni. Jestem głęboko przekonana o tym, że etnolodzy/antropolodzy wnoszą do takich zespołów badawczych dużą wartość, dzięki wytrenowanej podczas studiów i ćwiczeń terenowych umiejętności obserwacji, szerokiemu i kontekstowemu ujmowaniu sytuacji badawczej, kreatywności oraz zdolnościom analitycznym. Krzyżowanie różnych perspektyw – etnologicznej, socjologicznej oraz psychologicznej – przynoszą bardzo ciekawe efekty badawcze.
dr Ewa Jagiełło współtwórczyni manufaktury badawczej QUALIO, specjalizującej się m.in. działaniach społecznych i badaniach jakościowych (empatycznych i partycypacyjnych) dla działów HR i marketingu, instytucji publicznych i NGO-sów
REKLAMA, MARKETING, ZARZĄDZANIE
Rynek pracy bardzo szybko ewoluuje i trzeba się ciągle dokształcać. Studia nie dają dziś wiedzy praktycznej – od tego są kursy i staże. Etnologia ma w tym kontekście ogromny atut – uczy otwartości i innego spojrzenia na świat. Bardzo ułatwia myślenie niestandardowe i czerpanie z różnych źródeł. Etnologia trafia też coraz częściej do marketingu i zarządzania. W jednym z numerów „Harvard Biznes Review” pojawił się artykuł o wykorzystaniu badań etnograficznych w procesie innowacji i planowaniu biznesowym. Widać więc, że zainteresowanie tematem w branży rośnie. Często w pracy korzystam z antropologicznej wiedzy, która staje się inspiracją do myślenia marketingowego albo wzbogaca prezentacje. Jednak to co najważniejsze, to zmiana sposobu myślenia – antropolog inaczej patrzy na otaczającą go rzeczywistość i jest w stanie analizować zjawiska, których inni nie zauważają – takie podejście pozwala dużo łatwiej odnaleźć się w pracy, w której głównym zadaniem jest analizowanie i wykorzystywanie w komunikacji bieżących trendów społecznych.
Rafał Piasecki Strategy Director N42
MUZEALNICTWO
Etnolog, pracując w muzeum, spełnia zadania polegające na konkretnej pracy kulturotwórczej, w naturalny sposób łączy w swojej działalności funkcje badacza i praktyka. Wiedza nabyta podczas studiów służy mi do rozpoznawania rzeczywistości kulturowej, oceniania jej, wydobywania elementów najwartościowszych, propagowania ich poprzez popieranie i inspirowanie aktywności kulturalnej rozmaitych środowisk. To ogromna odpowiedzialność, tym bardziej w czasach, gdy od działacza w instytucjach kultury wymaga się nie tylko realizowania jakichś odgórnych działań, ale i czujnego wsłuchiwania się w rytm życia kulturalnego społeczności lokalnych, rozumienia ich potrzeb i aspiracji. Moja działalność jako etnologa w takiej sytuacji nabiera cech aktywności twórczej w pełnym tego słowa znaczeniu.
Anna Uszyńska adiunkt w Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu
NAUKA
W moim przypadku wiedza zdobyta na studiach znalazła bezpośrednie przełożenie na pracę zawodową, ponieważ uczę studentów etnologii i zajmuję się własnymi badaniami naukowymi. Dla mnie najbardziej liczy się w etnologii to, że nasza nauka nie dostarcza gotowych odpowiedzi. Wręcz odwrotnie – uczy stawiać takie pytania o sens rzeczywistości, że często wkładamy kij w mrowisko, bo dla nas nic nie jest oczywiste. Moim zdaniem to kierunek dla tych, którzy chcą się uczyć, są krytyczni wobec świata i chcą mieć na niego wpływ. Podczas studiów mogłam zdobyć wiedzę, która teraz, w pracy zawodowej i społecznej (a to dla mnie bardzo ważny aspekt życia), pozwala mi zajmować się środowiskami niszowymi i wykluczonymi, czyli „trudnymi”. Etnologia ukazała mi wartość stosowania nauki i jak może ona funkcjonować w sferze publicznej. Szukam coraz lepszych sposobów na przekładanie wiedzy zawodowej na działania pozauczelniane i traktuję jako wyzwanie nadać taki kształt doświadczeniom pozaakademickim, by móc w nie wyposażać studentów.
dr hab. Inga Kuźma, prof UŁ kierowniczka Zakładu Antropologii Praktycznej w IEiAK UŁ, kierowniczka Centrum Innowacji Społecznych UŁ